ಬಸ್ರೂರಿನ ಸಂಸ್ಮರಣೀಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು
ಬಸ್ರೂರಿನ ಸಂಸ್ಮರಣೀಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು
ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು 1920ರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಕಹಳೆಯನ್ನು ಊದಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸಿತು. ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ದೇಶಭಕ್ತ ಕಾರ್ನಾಡು ಸದಾಶಿವರಾಯರಂತಹ ನೂರಾರು ಉಜ್ವಲ ರಾಷ್ಟ್ರಾಭಿಮಾನಿ ನೇತಾರರ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಯಿತು. 1920ರಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ, ಶೌಕಲ್ ಆಲಿ ಮತ್ತು ಯಾಕೂಬ್ ಹಸನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಮಂಗಳೂರಿನ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದ ಭಾರೀ ಜನ ಸಮೂಹವನ್ನುದ್ದೇಶಿಸಿ ಮಾತನಾಡಿದರು. ಅವರ ಭಾಷಣದಿಂದ ಸ್ಪೂರ್ತಿಗೊಂಡ ಸಹಸ್ರಾರು ಜನ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಧುಮುಕಿದರು. ಬ್ರಿಟಿಷರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಿಂದ ಮನನೊಂದ ದೇಶದ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹಂಬಲಿಸತೊಡಗಿದರು. ಕುಂದಾಪುರ ತಾಲೂಕಿನ ಬಸ್ರೂರಿನ ಹಲವಾರು ಗಣ್ಯರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಮುಂದಾದರು. ಅನುಪಮ ತ್ಯಾಗದಿಂದ ಖ್ಯಾತರಾದವರು ಬಸ್ರೂರಿನಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನ ಇರುವುದು ಅಭಿಮಾನದ ಸಂಗತಿ. ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು:
ಗಾಂಧಿ ರಾಮಣ್ಣ ಶೆಟ್ಟಿ:
ಇವರು ಕುಂದಾಪುರ ತಾಲೂಕಿನ ಬಸ್ರೂರು ಬಳಿ ಇರುವ ಬಳ್ಕೂರಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. 1931ರಲ್ಲಿ ಕರಾಚಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಪ್ರಯಾಸಪಟ್ಟು ಎಲ್ಲರ ಕಣ್ಣು ತಪ್ಪಿಸಿ ವೇದಿಕೆ ಏರಿ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಪಾದ ಮುಟ್ಟಿ ಆಶೀರ್ವಾದ ಪಡೆದರು. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಪರಮ ಭಕ್ತರಾಗಿದ್ದ ಇವರು ಹರಿಜನರ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಉಪವಾಸ ಕೈಗೊಂಡಾಗ, ತಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲೇ ಉಪವಾಸಗೈದರು. 5-5-1941ರಲ್ಲಿ ಕುಂದಾಪುರ ವೆಂಕಟರಮಣ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಎದುರುಗಡೆ ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ಹೂಡಿ, "ಬ್ರಿಟಿಷರ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಜನ ಧನ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದು ಘೋರ ಪಾಪ, ಎಲ್ಲ ಯುದ್ಧಗಳನ್ನು ಅಹಿಂಸೆಯಿಂದಲೇ ಎದುರಿಸಬೇಕು" ಎಂದು ಘೋಷಣೆ ಕೂಗುತ್ತಾ, ಭಾಷಣ ಮಾಡುತ್ತಾ ಬಸ್ರೂರು, ಹುಣ್ಸೆಮಕ್ಕಿ, ಹಾಲಾಡಿ, ಸಿದ್ಧಾಪುರ, ಕಮಲಶಿಲೆ, ಕಂಡ್ಲೂರು, ಸೌಕೂರು, ಗುಲ್ವಾಡಿ, ತಲ್ಲೂರು, ಕೊಲ್ಲೂರು, ಬೈಂದೂರು, ಶಿರೂರು ಮೊದಲಾದ ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಜನಜಾಗೃತಿ ಮಾಡುತ್ತಾ ಭಟ್ಕಳ ತಲುಪಿದಾಗ ಬಂಧನಕ್ಕೊಳಗಾದರು. ಕುಮಟಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆದು ಇವರಿಗೆ 6 ತಿಂಗಳ ಕಠಿಣ ಸಜೆ ವಿಧಿಸಲಾಯಿತು. ಹಿಂಡಲಗಿ ಮತ್ತು ಯರವಾಡ ಜೈಲುಗಳಲ್ಲಿ ಸಜೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರು. ಮಹಾತ್ಮಾಜಿಯಾ ಅಂತ್ಯವಾದಾಗ ಇವರು ತಲೆ ಬೋಳಿಸಿ, 14 ದಿನ ವಾರಾಹಿ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗು ಹಾಕಿ, ಸೂತಕ ಆಚರಣೆ ಮಾಡಿ, ಗಾಂಧೀಜಿಗೆ ತಿಲಾಂಜಲಿ ಅರ್ಪಿಸಿದರು. ಇವರು ಗಾಂಧಿ ರಾಮಣ್ಣ ಶೆಟ್ಟರು ಎಂದೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದರು. ಇವರ ದೇಶ ಭಕ್ತಿಯಂತೆ ದೈವಭಕ್ತಿಯೂ ಅಪಾರ. ಮೂಡುಕೇರಿಯಿಂದ ಹಾದು ಹೋಗುವಾಗ ಅರ್ಧ ಕಿ. ಮೀ. ದೂರವಿರುವ ಮಹಾಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಕಾಲಿನ ಜೋಡು, ತಲೆಯ ಟೊಪ್ಪಿ ತೆಗೆದು ದೇವರಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ತತ್ತ್ವ ನಿಶ್ಠರಾಗಿ, ಪರೋಪಕಾರಿಗಳಾಗಿ ಜನರ ಗೌರವಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದರು.
ಬಸ್ರೂರು ಸದಾಶಿವ ದೇವಾಡಿಗ:
ಬಸ್ರೂರಿನ ಟೈಲರ್ ಶ್ರೀ ತಿಮ್ಮ ದೇವಾಡಿಗರ ಮಾವ. ತೀರ್ಥಹಳ್ಳಿ ಇವರ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರ. ದೇಶ ಸೇವಾ ನಿಶ್ಠರಾದ ಇವರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜೈಲುವಾಸವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರು.
ಕಳಂಜೆ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಭಟ್ಟ:
ಇವರು ಬಸ್ರೂರು ಪಂಚಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಆನಗಳ್ಳಿಯ ಕಳಂಜೆಯವರು. ತಂದೆ ಸುಬ್ರಾಯ ಭಟ್ಟ, ತಾಯಿ ಶೇಷಮ್ಮರಿಗೆ 1915ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹಿರೇಕೇರೂರಿಗೆ ಹೋಟೆಲ್ ಉದ್ಯೋಗದ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋದವರು ಮದುವೆಯಾದ ಮರುವರ್ಷ ಅಲ್ಲೇ 1942ರ ಚಲೇಜಾವ್ ಚಳುವಳಿಗೆ ಧುಮುಕಿದರು. ಬಂಧಿತರಾದ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಭಟ್ಟರು ಹಿರೇಕೆರೂರು, ಧಾರವಾಡ, ಎರವಾಡ, ಹಿಂಡಲಗಿ, ಮತ್ತು ಬೆಳಗಾಂ ಜೈಲುಗಳಲ್ಲಿ 11 ತಿಂಗಳು 20 ದಿನಗಳ ಸೆರೆಮನೆವಾಸವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರು. 1972ರಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರವು ಇವರಿಗೆ ತಾಮ್ರಪತ್ರ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದೆ. ತ್ಯಾಗಶೀಲರಾದ ಇಂತಹ ದೇಶಭಕ್ತರನ್ನು ಬಸ್ರೂರು ಪರಿಸರ ನೀಡಿದೆ.
ಶ್ರೀ ಸೂರಪ್ಪ ಶೆಟ್ಟಿ ಬಸ್ರೂರು:
ಕುಂದಾಪುರ ತಾಲೂಕಿನ ಬಸ್ರೂರಿನ ಪ್ರತಿಷ್ಟಿತ ಪಟೇಲರ ಮನೆತನದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿ ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣ ಹಂತದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವಿತರಾದರು. ಇವರ ತಂದೆ ಶೀನಪ್ಪ ಶೆಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ತಾಯಿ ಅಕ್ಕಮ್ಮ ಶೆಟ್ಟಿ. 1930ರ ಏಪ್ರಿಲ್ 13ರಂದು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಕರೆಗೆ ಓಗೊಟ್ಟು ಬಸ್ರೂರಿನಲ್ಲಿ ಮೊತ್ತ ಮೊದಲು ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ಇವರ ನೇತ್ರತ್ವದಲ್ಲಿ ನೆರವೇರಿತು. ಇವರು ಇಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕುಂದಾಪುರದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮಿತಿಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಹಾಗೂ ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷ ಜಿಲ್ಲಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮಿತಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. 1942ನೇ ಇಸವಿ ಆಗಸ್ಟ್ ತಿಂಗಳ 22ರಂದು ಇವರ ನೇತ್ರತ್ವದಲ್ಲಿ ಕುಂದಾಪುರದಲ್ಲಿ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಬಂದ್ ನಡೆಯಿತು. ನಾಸಿಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಜರುಗಿದ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಇವರು ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ವಾರ್ಧಾದಿಂದ ಬಂದ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಕರೆಯಂತೆ 1941ನೇ ಇಸವಿ ಏಪ್ರಿಲ್ 2ರಂದು ಬ್ರಹ್ಮಾವರದಲ್ಲಿ ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ಹೂಡಿದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಸಭೆ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಷಣವಿತ್ತ ಇವರನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರಕಾರ ಬಂಧಿಸಿತು. ಕಣ್ಣನೂರು ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಎರಡು ತಿಂಗಳ ಸೆರೆಮನೆ ಹಾಗೂ ತಿರುಚನಾಪಳ್ಳಿ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಎರಡು ತಿಂಗಳ ಕಠಿಣ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಒಳಗಾದರು. ಉದಾತ್ತ ಧ್ಯೇಯಗಳನ್ನಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಅವುಗಳ ಸಿದ್ಧಿಗಾಗಿ ನಿಷ್ಟೆಯಿಂದ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆಯಿಂದ ದೇಶ ಸೇವೆ ಮಾಡಿದ ಇವರ ಬಾಳು ಯುವ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ದಾರಿ ದೀಪವಾಗಿದೆ.
ಶ್ರೀ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಶೆಣೈ ಬಸ್ರೂರು:
ಕುಂದಾಪುರ ತಾಲೂಕಿನ ಬಸ್ರೂರು ವಿಲಾಸಕೇರಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿರುವ ಬಿ. ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಶೆಣೈಯವರು 1912ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. 1930ರಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ ಕೊಟ್ಟ ಕರೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ದೇಶವನ್ನು ಜಾಗ್ರತಗೊಳಿಸಿತು. 1930ರ ಏಪ್ರಿಲ್ ತಿಂಗಳ 13ರಂದು ನಮ್ಮ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕರಾವಳಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ಮಂಗಳೂರು, ಸುರತ್ಕಲ್, ಕಟಪಾಡಿ, ಪಡುಬಿದ್ರಿ, ಮಲ್ಪೆ, ಕಾಪು, ಕುಂದಾಪುರ ಮೊದಲಾದ ಅನೇಕ ಕಡೆ ನಡೆಯಿತು. ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ನೇತಾರರಾದ ಎಮ್. ಉಮೇಶ ರಾವ್, ಆರ್. ಕೆ. ಪ್ರಭು ಮತ್ತು ಶೇಕ್ ಯೂಸಫ್ ಸಾಹೇಬರು ಬಂಧಿತರಾದರು. ಕುಂದಾಪುರದಿಂದ ಮಂಗಳೂರಿನ ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹಕ್ಕೆ ತೆರಳಿದ ಹನ್ನೆರಡು ಜನರ ಸತ್ಯಾಗ್ರಾಹೀ ತಂಡದಲ್ಲಿ ಬಿ. ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಶೆಣೈ ಬಸ್ರೂರು ಸೇರಿದ್ದರು. ಮಂಗಳೂರಿಗೆ ಅಂಕೋಲಾದಿಂದ ಮರಳಿದ ಕಾರ್ನಾಡು ಸದಾಶಿವರಾಯರ ಬಂಧನವಾದಾಗ ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಸಭೆ ನಡೆದಿತ್ತು. ಈ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ನಾರಾಯಣ ಕಿಲ್ಲೆ, ತಿಮ್ಮಪ್ಪ ರೈ ಇವರ ಭಾಷಣ ಕೇಳುವ ಅವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕಿತಲ್ಲದೆ ಕಾರ್ನಾಡು ಸದಾಶಿವರಾಯರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಶಿಕ್ಷೆಗಾಗಿ ಒಯ್ಯುತ್ತಿರುವಾಗ ಅವರ ಉತ್ತೇಜಕ ಮುಖ ಶೆಣೈ ಅವರಿಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ಪೂರ್ತಿ ನೀಡಿತು. ಮಂಗಳೂರಿನ ಹಳೇ ಬಂದರಿನಲ್ಲಿ ಉಪ್ಪು ನೀರಿನಿಂದ ಉಪ್ಪನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಜಯಕಾರ ಹಾಕಿ ಕರ ರಹಿತ ಉಪ್ಪು ಮಾರಾಟ ನಡೆಸುವಲ್ಲಿ ಇವರೂ ಒಬ್ಬರು. ನಂತರ ಕುಂದಾಪುರದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಕೊಡ್ಗಿಯವರ ನೇತ್ರತ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರೀಯವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ವಿದೇಶಿ ವಸ್ತುವಿನ ಮಾರಾಟದ ವಿರುದ್ಧ, ಶೇಂದಿ ಶರಾಬಿನ ಮಾರಾಟದ ವಿರುದ್ಧ ಹಾಗೂ ಕರ ನಿರಾಕರಣೆ ಚಳುವಳಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಊರಿನಲ್ಲಿ ಬಿರುಸಿನ ಪ್ರಚಾರ ಕೈಗೊಂಡರು. ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡದಿಂದ ಇವರು ಚಳುವಳಿಯ ಕರೆ ಬಂದಾಗ ಅಲ್ಲಿಗೂ ತನ್ನ ಸೇವೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಕಿಡಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಬುಲೆಟಿನ್ಗಳನ್ನು ಪೊಲೀಸರ ಕಣ್ಣು ತಪ್ಪಿಸಿ ಮನೆ ಮನೆಗೆ ಹಂಚುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಯಲ್ಲಾಪುರದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟೀಷರಿಂದ ಬಂಧನಕ್ಕೊಳಗಾಗಿ ಎಂಟು ದಿನ ಪೊಲೀಸ್ ಲಾಕಪ್ಪಿನಲ್ಲಿ ನರಕಯಾತನೆ ಅನುಭವಿಸಿ ನಂತರ ಆರು ತಿಂಗಳು ಕಾರವಾರ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಸೆರೆಮನೆ ಶಿಕ್ಷೆ ಅನುಭವಿಸಿದರು. ಹೀಗೆ ತಾಯ್ನಾಡ ಸೇವೆ ಮಾಡಿ ಭಾರತವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸುವ ಪವಿತ್ರ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಅನುಪಮ ತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದರು.
ಶ್ರೀ ಬಸ್ರೂರು ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಶೆಟ್ಟಿ:
ಯಡ್ತರೆಯ ಬಂಟರ ಶ್ರೀಮಂತ ಮನೆತನದಲ್ಲಿ 1915ರಲ್ಲಿ ಇವರ ಜನನ. ಬಸ್ರೂರಿನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರಾದ ಸೂರಪ್ಪ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಇವರ ಮಾವ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಗುರು. ಸೂರಪ್ಪ ಶೆಟ್ಟಿಯವರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಚಾರಗಳು, ನಿಸ್ವಾರ್ಥ ಸೇವೆ ಶೆಟ್ಟರ ಹ್ರದಯದಲ್ಲಿ ಗಾಢವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಬಸ್ರೂರಿನ ಮಂಡಿ ಬಾಗಿಲಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ತರುಣರು ಉಪ್ಪು ನೀರಿನಿಂದ ಉಪ್ಪು ತಯಾರಿಸಿ ಅಲ್ಲಿಯ ಶ್ರೀ ಮಹಾಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಬಳಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಿರಿಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಾಯಕ ಅಮಾಸೆಬೈಲು ಕೃಷ್ಟ್ರಾಯ ಕೊಡಗಿ ಮತ್ತು ಕುಂದಾಪುರದ ಪುಂಡಲೀಕ ನಾಯಕ್ ಇವರು ಇವರ ಮೇಲೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ ನಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು. ಬಸ್ರೂರಿನಲ್ಲಿ ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ನಡೆದಾಗ ಅದನ್ನು ಕಣ್ಣಾರೆ ಕಂಡು ತಾನೂ ಇತರ ಜನರ ನಡುವೆ ಕುತೂಹಲದಿಂದ ಒಂದಾಣೆ ಕೊಟ್ಟು ಉಪ್ಪು ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಈ ಘಟನೆಯ ಹಿಂದೆಯೇ ಮದ್ಯದ ಅಂಗಡಿಗಳ ಪಿಕೆಟಿಂಗ್, ವಿದೇಶಿ ಬಟ್ಟೆ ಅಂಗಡಿಗಳ ಪಿಕೆಟಿಂಗ್ ಭರದಿಂದ ನಡೆಯಿತು. 'ಪರಡೆ ಕಲಿ ಗಂಗಸರ' ಎಂಬ ತುಳುಹಾಡು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸಿತು. ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 159 ಜನ ಬಂಧಿತರಾಗಿ ವಿವಿಧ ಅವಧಿಯ ಶಿಕ್ಷೆ ಅನುಭವಿಸಿದರು. ಇದಾದ ನಂತರ ಕಡವಿನ ಬಳಿ ಹಲವಾರು ಸ್ವಯಂ ಸೇವಕರ ಬಂಧನವಾದಾಗ ಅವರು ಉಪವಾಸವಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡು ಶ್ರೀ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಶೆಟ್ಟರು ಒಂದೊಂದು ಬಾಳೆಹಣ್ನನು ತಂದುಕೊಡುವ ಧೈರ್ಯವನ್ನು ಎಳೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ತೋರಿಸಿದರು.
ಕ್ರಿ. ಶ. 1934ನೇ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ ಉಡುಪಿಯಿಂದ ಕುಂದಾಪುರಕ್ಕೆ ತೆರಳಿ ಹರಿಜನರ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಕರೆಕೊಟ್ಟು ಅಸ್ಪ್ರಷ್ಯತೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣ ಕಿತ್ತೆಗೆಯುವಂತೆ ಕರೆಯಿತ್ತರು. ಕುಂದಾಪುರದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ ಮಾಡಿದ ಭಾಷಣ ಇವರ ಮೇಲೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿ ಅಲ್ಲಿ ನೆರೆದಿದ್ದ ಅಪಾರ ಜನಸಮುದಾಯವನ್ನು ಕಂಡು ಬೆರಗಾಗಿದ್ದರು. ತಾನೂ ಒಂದೊಂದು ದಿನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಬೇಕೆಂಬ ಹುಮ್ಮಸ್ಸು ಇವರಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚಳಿಯದೆ ಉಳಿಯಿತು. ಇವರು ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾಗ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಯೂನಿಯನ್ ಸಂಘಟಿಸಿ ಅದರ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸದಸ್ಯರ ಪೈಕಿ ಎಳೆಯವರಾಗಿದ್ದರು. ಅನಂತರ ಸರ್ವ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲಾ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಗೊಂಡು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂ ಸೇವಕಿಯಾಗಿದ್ದ ಕಮಲಾದೇವಿಯ ನಿಕಟ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಪಡೆದು ಆ ಕಾಲದ ಹೋರಾಟದ ಚಟುವಟಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತಾನೂ ಭಾಗಿಯಾದರೂ. ಶ್ರೀ ಎಸ್. ಎನ್. ಹೊಳ್ಳ, ಶ್ರೀ ಕೆ. ಕೆ. ಶೆಟ್ಟಿ, ಡಾ| ಅಮ್ಮೆಂಬಳ ಬಾಳಪ್ಪ ಮತ್ತು ಕಮಲಾದೇವಿ ಮುಂತಾದ ನಾಯಕರು ಸಂಘಟಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಗಳ ಚಟುವಟಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವರು ಜಿಲ್ಲಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸೋಷಿಯಲಿಸ್ಟ್ ಪಾರ್ಟಿಯ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿಯೂ, ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಮಿಟಿಯ ಜೊತೆ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿಯೂ 1940ರಲ್ಲಿ ದುಡಿದಿದ್ದರು. ಬೈಲೂರಿನ ಜಿಲ್ಲಾ ಬೋರ್ಡ್ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಇವರು ಕುಂದಾಪುರದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಮಿಟಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರಲ್ಲದೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಮಿಟಿ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು..
ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇವರು ಕುಂದಾಪುರ ಕುಂದೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದೆದುರು ಭಾರೀ ಜನ ಸಮುದಾಯವನ್ನುದ್ದೇಶಿಸಿ 1940ನೇ ಇಸವಿ ಡಿಸೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಯುದ್ಧ ವಿರೋಧಿ ಭಾಷಣ ಮಾಡಿದಾಗ ಬಂಧಿತರಾದರು. ತಿರುಚನಾಪಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಜೈಲುವಾಸ ಅನುಭವಿಸಿ 1942ರಲ್ಲಿ ಕುಂದಾಪುರ ತಾಲೂಕು ಇಡೀ ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಆದರ್ಶವೆನಿಸಿರುವ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಕುಂದಾಪುರದ ಕೊಣಿ ಶ್ರೀ ಅಣ್ಣಪ್ಪ ಕಾರಂತರು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಹೋಟೆಲ್ ಆಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಳುವಳಿಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಹಾಲಾಡಿ ಶ್ರೀ ಮಹಾಬಲ ಶೆಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ಹಾಲಾಡಿ ಶ್ರೀ ಶೀನಪ್ಪ ಶೆಟ್ಟರ ನೇತ್ರತ್ವದಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಾರಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಡಿದು ಹಾಕಿ, ಬುಡ ಮೇಲೂ ಕ್ರತ್ಯದಲ್ಲಿ, ಟೆಲಿಫೋನ್ ತಂತಿಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದವರಲ್ಲಿ ಇವರೂ ಒಬ್ಬರು. ಬ್ರಿಟಿಷರು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಸುಂಕ, ಮೋರಿಗಳನ್ನು ಜಖಮ್ ಮಾಡಿ ಮಾರ್ಗ ಬದಿಯ ಮರಗಳನ್ನು ರಸ್ತೆಗೆ ಅಡ್ಡ ಹಾಕಿ ಸಂಚಾರಕ್ಕೆ ತಡೆಯೊಡ್ಡಿದರು. ಸಾರಾಯಿ ಅಂಗಡಿಗಳನ್ನು ಜಖಮ್ ಮಾಡಿ ಸರಕಾರಿ ಕಚೇರಿಗಳೆದುರು ಪಿಕೆಟಿಂಗ್ ನಡೆಸಿ ಕೆಲವು ಕಾಲ ಭೂಗತರಾಗಿದ್ದರು. ಶ್ರೀ ಮೊಳಹಳ್ಳಿ ಶಿವರಾಯರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲಾ ಸಹಕಾರಿ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಕುಂದಾಪುರ ತಾಲೂಕು ಕಿಸಾನ್ ಸಂಘವನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿ ಅದರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರಲ್ಲದೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಕೃಷಿ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಒಕ್ಕೂಟದ ಜತೆಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿ ದುಡಿದಿದ್ದರು. ಇವರು ತಮ್ಮ ಸೇವೆಯನ್ನು ಜಿಲ್ಲಾ ಟೆಕ್ಸ್‌ಟೈಲ್ ಕಮಿಟಿ, ಜಿಲ್ಲಾ ಫುಡ್ ಕಮಿಟಿ, ಜಿಲ್ಲಾ ಹಿಂದೂ ರಿಲಿಜಿಯಸ್ ಎಂಡೋಮೆಂಟ್ ಕಮಿಟಿ, ಜಿಲ್ಲಾ ಪ್ರೊಹಿಬಿಷನ್ ಕಮಿಟಿ ಹಾಗೂ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಪಾರವಾದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಯುತ ಬಸ್ರೂರು ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಶೆಟ್ಟರ ಪಾತ್ರ ಹಿರಿದಾದುದು. ಇವರ ಸ್ವದೇಶಾಭಿಮಾನ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇವರಿಗಿದ್ದ ಅಪಾರವಾದ ಪ್ರೇಮ ಹಾಗೂ ತ್ಯಾಗ ಅಪೂರ್ವ.
ಇವರಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಬಸ್ರೂರಿಗರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ಇಂತಹ ದೇಶಭಕ್ತರ ಬಗ್ಗೆ ನಾವು ಹೆಮ್ಮೆ ಪಡೋಣ.
-ಶಿವರಾಜ್ ಶೆಟ್ಟಿ.
